ความเป็นมาและวัตถุประสงค์
การเก็บรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับประชากรของประเทศไทย ในรูปของการทำสำมะโนประชากรได้จัดทำขึ้น เป็นครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2452 และต่อมาใน พ.ศ. 2462 2472 2480 และ 2490 ซึ่งทั้ง 5 ครั้งนี้จัดทำโดย กระทรวงมหาดไทย สำนักงานสถิติแห่งชาติได้รับผิดชอบและดำเนินการจัดทำสำมะโนประชากรตั้งแต่ พ.ศ. 2503 และได้จัดสำมะโนทุกระยะ 10 ปี ตามอำนาจหน้าที่กำหนดในพระราช บัญญัติสถิติ พ.ศ. 2508 และตั้งแต่ พ.ศ. 2513 เป็นต้นมา ได้มีการจัดทำสำมะโนเคหะไปพร้อมๆ กับการทำสำมะโนประชากรด้วย ดังนั้น การทำสำมะโนประชากรและเคหะ พ.ศ. 2543 จึงนับเป็นสำมะโนประชากรครั้งที่ 10 และเป็นสำมะโนประชากรและเคหะครั้งที่ 4 ของประเทศไทย โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อทราบจำนวนและลักษณะ รายละเอียดของประชากร ประกอบด้วย ลักษณะทางประชากร ทางเศรษฐกิจและทางสังคม ตลอดจนลักษณะในการอยู่อาศัยของประชากร เพื่อใช้ในการวางแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของประเทศ
คุ้มรวม
คุ้มรวมประชากร ได้แก่
- คนไทยทุกคนที่อาศัยอยู่ในประเทศไทย ในวันสำมะโน (1 เมษายน 2543)
- บุคคลที่มีสถานที่อยู่ปกติในประเทศไทย แต่ในวันสำมะโนได้ไปศึกษา ฝึกภาค ซ้อมรบ เดินเรือทะเล หรือไป ต่างประเทศชั่วคราว
- ข้าราชการฝ่ายทหารและพลเรือน รวมทั้งคณะทูตของประเทศไทยพร้อมทั้งครอบครัวที่มีสำนักงานอยู่ใน ต่างประเทศ
- บุคคลพลเรือนต่างด้าวที่มีสถานที่อยู่ปกติในประเทศไทย หรือบุคคลพลเรือนต่างด้าวที่เข้ามาอยู่ในประเทศไทย ชั่วคราวเป็นระยะเวลาตั้งแต่ 3 เดือนขึ้นไปก่อนวันสำมะโน (ก่อนวันที่ 1 มกราคม 2543)
คุ้มรวมเคหะ ได้แก่ ที่อยู่อาศัยของครัวเรือนส่วนบุคคลทุกครัวเรือน ที่อยู่ในขอบข่ายการแจงนับประชากร
ระเบียบวิธีการทำสำมะโนประชากรและเคหะ พ.ศ. 2543
สำนักงานสถิติแห่งชาติ ได้นำระเบียบวิธีการเลือกตัวอย่างบางส่วนมาใช้ในการทำสำมะโน ดังนี้
ครัวเรือนส่วนบุคคล
ทำการนับจดจำนวนครัวเรือนและประชากรพร้อมกับแจงนับไปด้วย กล่าวคือ ทำการแจงนับเฉพาะข้อมูลพื้นฐาน
ประชากรทุกครัวเรือน และเลือกครัวเรือนตัวอย่างร้อยละ 20 เพื่อแจงนับข้อมูลรายละเอียดของประชากรและเคหะ
ไปพร้อมกัน
ครัวเรือนกลุ่มบุคคล
ทำการนับจดและแจงนับครัวเรือน แต่ทำการแจงนับเฉพาะข้อมูลพื้นฐานและข้อมูลรายละเอียดของประชากร
และไม่แจงนับข้อถามเคหะ
รายการข้อมูลที่เก็บรวบรวม
ข้อมูลเกี่ยวกับประชากร
- ภาษาที่ใช้พูดประจำในระหว่างสมาชิกของครัวเรือน
- ความเกี่ยวพันระหว่างสมาชิกในครัวเรือนกับหัวหน้าครัวเรือน
- เพศ
- อายุของสมาชิกในครัวเรือน
- ศาสนา
- สัญชาติ
- ชั้นที่กำลังเรียน
- การอ่านออกเขียนได้
- ชั้นการศึกษาสูงสุดที่เรียนจบ
- สถานภาพสมรส
- อาชีพหลักในรอบปีที่เล้ว
- ลักษณะงานหรือประเภทกิจการของสถานที่ทำงาน
- สถานภาพการทำงาน
- อาชีพในรอบสัปดาห์ก่อนวันสำมะโน การหางานทำ และความพร้อมในการทำงานในรอบสัปดาห์
- จำนวนบุตรเกิดรอด (ที่มีชีวิต ที่ตาย) และจำนวนบุตรเกิดใหม่ในรอบปีที่แล้ว
- สถานที่เกิด
- ระยะเวลาการอยู่อาศัยในที่อยู่ปัจจุบัน
- ลักษณะการย้ายถิ่นและเหตุผลในการย้ายถิ่น
ข้อมูลเกี่ยวกับเคหะ
- ประเภทของที่อยู่อาศัย
- ลักษณะของที่อยู่อาศัยของครัวเรือน
- การครอบครองที่อยู่อาศัย (ไม่รวมที่ดิน)
- การถือกรรมสิทธิ์ที่ดิน
- การใช้เชื้อเพลิงในการประกอบอาหาร
- การใช้ส้วม
- แหล่งที่มาของน้ำดื่ม น้ำใช้
- เครื่องใช้ประเภทถาวรที่ครัวเรือนมีไว้ในครอบครอง
หมายเหตุ
ข้อมูลพื้นฐานของประชากร ได้แก่ ข้อมูลเกี่ยวกับประชากร รายการที่ 1-13
ข้อมูลรายละเอียดเกี่ยวกับ ประชากรและข้อมูลเคหะ ได้แก่ ข้อมูลเกี่ยวกับประชากรและข้อมูลเกี่ยวกับเคหะ ทั้งหมด
คาบเวลาการเก็บรวบรวมข้อมูล
ปฏิบัติงานเก็บรวบรวมข้อมูลในเดือนเมษายน พ.ศ. 2543
การเสนอผลรายงาน ดังนี้
- รายงานผลเบื้องต้น เพื่อแสดงจำนวนประชากรและจำนวนครัวเรือนเป็นรายจังหวัด และอัตราเพิ่มของประชากรเฉลี่ยต่อปีระหว่าง พ.ศ. 2533-2543
- รายงานผลล่วงหน้า เพื่อนำเสนอผลก่อนรายงานฉบับสมบูรณ์จะแล้วเสร็จ โดยประมวลผลจากข้อมูลตัวอย่างประมาณร้อยละ 1 ของครัวเรือนทั้งหมด แสดงข้อมูลในรูปตารางที่สำคัญในระดับภาคและทั่วราชอาณาจักร
- รายงานผลสำมะโนประชากรและเคหะฉบับสมบูรณ์ เป็นรายงานในระดับจังหวัดทุกจังหวัด รวม 76 จังหวัด ระดับภาค 4 ภาค และทั่วราชอาณาจักร
รายงานผลเชิงวิเคราะห์ เพื่อเสนอลักษณะที่สำคัญของประชากรเฉพาะเรื่อง เช่น ลักษณะในทางเศรษฐกิจ การย้ายถิ่น ภาวะเจริญพันธุ์ และดัชนีชี้วัดทางเศรษฐกิจและสังคม